Wandelnetwerk Noord-Holland

Wandel door Zaandijk met molen De Bleeke Dood, het Gortershoek en de Beeldentuin, in Wormerveer passeer je De Adelaar en het mooie Wilhelminapark, maar ook de fraai gerestaureerde pakhuizen langs de Zaan en bijna terug kom je over de Zaanse Schans.

Tekst en foto’s: Joop Duijs

Zo ziet de Zaanse Schans eruit vanaf de Julianabrug.

Station Koog-Zaandijk moet wel een van de drukste treinstations van Nederland zijn. Dagelijks spuwen de treinen vanuit Amsterdam honderden toeristen van allerlei nationaliteiten uit over Zaandijk, waarna men in optocht en steeds vaker met een rolkoffertje achter zich aan zeulend richting de Zaanse Schans loopt. Op de Julianabrug gekomen, die Zaandijk over de Zaan met de Schans verbindt, vallen de monden open en flitsen de fototoestellen. Zelfs Monet, die in 1871 vier maanden in de Zaanstreek met vrouw en kind verbleef en er tientallen schilderijen maakte, zou van het fraaie plaatje.

En toch is het allemaal nep natuurlijk. Want de Schans is gewoon een verzameling molens en huizen die vanuit de hele Zaanstreek, vaak in deplorabele staat, vanaf het begin van de jaren zestig hier naartoe is verhuisd. Maar het is wel een fantastische, toeristische trekpleister geworden. Jaarlijks ontvangt men zo’n 2 miljoen buitenlanders, waarmee het ‘openluchtmuseum’ zelfs andere belangrijke toeristentrekkers als het Van Goghmuseum, Het Rijksmuseum en het Anne Frankhuis achter zich laat.

De Zaanse Schans telt niet alleen twaalf molens, maar ook het Zaans Museum – waar o.a. een Monet hangt - , het Museum van het Nederlandse Uurwerk, een scheepswerf, een klompenmakerij, een replica van de eerste kruidenierswinkel van Albert Heijn, een kaasmakerij en een distilleermuseum.

Genoeg dus om er een leuk dagje van te maken, maar toch sla ik komend vanaf het station vlak voor de Julianabrug, bij de uit 1656 daterende korenmolen De Bleeke Dood, linksaf en volg de gele pijlen van het Wandelnetwerk Noord-Holland Zaandijk in. Gortershoek heet het mooie buurtje dat ik gelijk passeer en een beschermd dorpsgezicht is. Geen grote mensenhordes hier, maar wel prachtige originele houten huizen, Het Weefhuis met de fraaie Beeldentuin en er tegenover het oude raadshuis. De Beeldentuin werd in 1804 in opdracht van Grietje Haremaker aangelegd. De beelden, die zijn gemaakt in een Italiaanse steenhouwerij, kocht ze op een veiling in Zaandam. Maar ook de weinige nieuwbouw die ik onderweg tegenkom, is nagedacht. De boel is geheel opgetrokken in Zaanse stijl, met veel hout en in Zaans groen geschilderd. Bij het Zaandijker Sluisje is het voor wandelaars mogelijk in het zomerseizoen voor het luttele bedrag van 1 euro de Zaan over te steken naar de Zaanse Schans, maar ik ga verder richting Wormerveer. Omdat uw verslaggever een kind van deze streek is, weet ik me nog heel goed te herinneren hoe, op de plaats waar nu De Showboot ligt (eens een befaamde dancing, nu een parenclub), in 1964 molen De Koperslager in vlammen opging. Metersbrede rijen dikke ratten wisten te ontkomen aan de overkant het water in te duiken en de polder in te vluchten.

De Beeldentuin in Zaandijk werd al in 1804 aangelegd.

Een beeld dat me altijd is bijgebleven. De molen waarin cacao en pindaresten lagen opgeslagen, was weliswaar zwaar gehavend maar had achteraf gezien best gered kunnen worden.

Iets verder waar nu het boothuis van roeivereniging De Zaan ligt, was vroeger een zwembad waar vele decennia lang de badmeesters Pet en Spreeuw honderden kinderen leerden zwemmen. ‘Spreeuw daar ligt een pet in het water’ zongen de kinderen, maar ze keken wel uit dat de strenge badmeesters het hoorden. Jarenlang speelde waterpolovereniging Nereus hier zijn wedstrijden en in 1937 zwom Jopie Waalberg er zelfs een Europees record op de 200 meter schoolslag.

Het industriecomplex van Loders Croklaan staat midden in een woonwijk.

Als ik Wormerveer in wandel, zie ik weer eens hoe diep de industrie in deze streek is geworteld. Letterlijk zelfs, want midden in een woonwijk staat het gigantische industriecomplex van Loders Croklaan. Het bedrijf produceert speciale vetten voor de voedingsindustrie en dat ruik je. Geen Zaankanter die er zich druk om maakt, geurtjes horen er hier nu eenmaal bij. Even verder passeer ik de voormalige zeepziederij De Adelaar, met bovenop een enorm beeld van de vogel. Mijn vader maakte hier vijfentwintig jaar zachte zeep. Ik volg de Zaan verder en passeer de slagerij van Raa waar u als het even kan de paardenworst moet gaan proeven. In de bocht ligt Café Sman, al meer dan honderd jaar een karakteristiek drinklokaal dat door drie generaties Sman werd geleid, voordat het in andere handen overging die er inmiddels zelfs hotelkamers verhuren.

De voormalige zeepziederij De Adelaar

Even verderop moet u beslist het Wilhelminapark even in wandelen. Het door de nog steeds originele smeedijzeren hekken omgeven park werd in 1899 feestelijk geopend door de net tot koningin gekroonde Wilhelmina. Het park heeft een fraaie muziektent waar vroeger regelmatig openluchtconcerten werden gegeven, een volière en een karakteristieke duiventil. In het park staan bomen van meer dan honderd jaar oud.

Weer terug aan de Zaan is het genieten van de gerenoveerde pakhuizen en pellerijen, gebouwd na de opening van het Noordzeekanaal in 1877. Door de komst van het kanaal konden schepen geladen met hout, rijst en graan de Zaan bereiken. Er kwamen niet alleen rijst- en gortpellerijen, maar ook opslag van massagoed. In 1912 werd de 36 meter hoge graansilo waar nu Lassie op staat opgetrokken uit gewapend beton. De pakhuizen en pellerijen die zijn genoemd naar de

De skyline van Wormerveer. Het witte gebouw is de voormalige graansilo van Lassie. Voorbij de Zaanbrug de pakhuizen en pellerijen die namen dragen van de landen waar de producten vandaan komen.

plaats waar het product vandaan kwam, zijn in 1986 tot monument verklaard. Er zijn appartementen in gebouwd en in de naast de Lassie gelegen voormalige rijstpellerij Mercurius is sinds 1997 het Provinciaal Archeologisch Centrum gevestigd.

In het eerste stuk van Wormer raak ik het Zaanse gevoel even kwijt, maar als ik via het Zaandammerpad het gehucht Engewormer nader, is dat al weer gauw terug. Bij de Bartelsluis is De Adelaar goed te zien en even verderop zie ik de Zaanstreek zoals Monet het ooit schilderde. Groen vlak polderland, blauwe wolkenluchten en op de achtergrond meerdere draaiende molens. Prachtig!

Jammer dat al die toeristen verderop in de Zaanse Schans daar geen oog voor hebben; veel te druk met het maken selfies.

De bezoekers van de Zaanse Schans zijn vaak vooral bezig met het maken van selfies.

Een dagje Zaanse Schans is een heel leuk familie-uitje.

De Zaanserfgoedroute (7,16 km) vanaf startpunt station Koog- Zaandijk volgt u de Guisweg richting Zaanse Schans. Op het kruispunt voor de Julianabrug, met rechts molen De Bleeke Dood gaat u linksaf (LAGEDIJK) en volgt u de gele pijlen.

U gaat van 43 naar 84 – 38 – 39 – 33 – 40 – 41 – 42. Vandaar gaat u weer de Julianabrug over en wandelt via de Guisweg terug naar het NS-station. U kunt ook parkeren bij De Zaanse Schans. Loop dan via 41 - 42 over de Julianabrug naar 43 en volg bovenstaande routebeschrijving.

Horeca op meerder plaatsen onderweg. Hond aangelijnd toegestaan.