Wandelnetwerk Noord-Holland

In Enkhuizen kan je de glorie van de Gouden Eeuw nog steeds zien en proeven. Maar je komt ook door het 72 ha grote Streekbos, loopt over de oude vestingwal, het Snouck van Loosenpark, de Oude Haven, de Drommedaris en het Zuiderzeemuseum.

Tekst en foto’s Joop Duijs

Het jaar 2019 sluiten we af met een wandeling door het sprookjesachtige Enkhuizen.

Wat heeft Noord-Holland toch prachtige steden! Muiden en Amsterdam deed ik eerder dit jaar aan en nu ontdekken we Enkhuizen.

Vorige maand was ik op camperreis in Colorado. Prachtig, onvergetelijk landschap, maar het is altijd lachen als je in de States een museum bezoekt. Verhalen en voorwerpen van zo`n anderhalve eeuw geleden werden verteld en geexposeerd alsof de blanke Amerikanen de eerste mensen op aarde waren. Terwijl mijn grootouders toen werden geboren en bijvoorbeeld Enkhuizen al driehonderd jaar eerder zo`n beetje het Manhattan van de toen nog `kleine` wereld was.

Enkhuizen kreeg al in 1356 stadsrechten van Graaf Willem V en was een van de eerste Hollandse steden die trouw zwoer aan Willem van Oranje. Dat heeft de Zuiderzeestad geen windeieren gelegd. Als beloning kreeg de stad namelijk het zogenaamde paalkistrecht, wat inhoudt dat Enkhuizen belasting mocht heffen van alle schepen die de Zuiderzee bevoeren. Tel uit je winst! Omdat Enkhuizen ook nog eens de grootste haringvloot van de Nederlanden had en zowel de VOC als de West-Indische Compagnie in de stad waren gevestigd, maakten dat de stad

De eerste meters gaan langs de oevers van het IJsselmeer; Onderweg passeren we deze volledig overgroeide boerenkar; Enkhuizen is de laatste jaren enorm uitgebreid met fraaie woonwijken.

steenrijk was tijdens de Gouden Eeuw. Maar na vette jaren volgen altijd magere, ook voor Enkhuizen. Door de oorlogen van De Nederlanden met Engeland, het verzanden van de havenmond en het steeds belangrijker worden van Amsterdam trad eind 17e eeuw langzamerhand het verval in. De aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Enkhuizen eind 19e eeuw bracht de stad weer een blos op de wangen, maar na de komst van de Afsluitdijk ging de belangrijkste inkomstenbron, de haringvisserij, helaas verloren.

Door de opkomst van de in de hele wereld befaamde zaadteelt en -handel, die is voortgekomen uit de West-Friese tuinderij, is Enkhuizen inmiddels weer een bloeiende gemeente met meer dan 18.000 inwoners.

Die wonen inmiddels al jaren ook buiten de uit de Gouden Eeuw stammende stadswallen in fraaie nieuwbouwwijken waar ik bij het in Nederland wereldberoemde Sprookjeswonderland en recreatiebad Enkhuizerzand mijn ommetje begin. Eerst maar eens de oevers volgen van het IJsselmeer, waar de sportaccommodaties van de voetbalverenigingen Dindua en West Frisia zijn gelegen en men bezig is een camping en jachthaven aan te leggen. Verderop wandel ik een industriegebied in waar o.a. de omvangrijke panden van Enza Zaden is gevestigd. Het in 1938 opgerichte bedrijf is inmiddels een wereldwijd toonaangevend zaadveredelingsbedrijf voor groenterassen.

Het Streekbos is ook `s winters een prachtig bos; Via de vestingwal bereik je het Enkhuizen uit de Gouden Eeuw; Waterpoort De Boerenboom; De Koepoort is nog altijd de toegangspoort tot Enkhuizen.

Nog altijd investeert men jaarlijks 30 procent van zijn omzet in innovatie. Met de heerlijke geur van de bakkerij van Peijnenburg Koeken in de neus loop ik langs een mooie slootrand naar het Streekbos dat ik bereik nadat ik de fraaie woonwijk Kadijken ben doorgestoken. Het 72 hectare grote Streekbos heeft niet alleen veel loofbos, maar ook een zandstrand, grote zwemplas en zelfs een hondenzwemplek. In het bos passeer ik een groep verticaal in de grond geplaatste boomstammen die in de vorm van een bronstijdboerderij zijn geplaatst.

Het bos uit zie ik hoe Enkhuizen in de loop van de afgelopen decennia is gegroeid. Via diverse jaren tachtig-woonwijken die verbonden zijn met flink wat groen en parkjes bereik ik de oude stadswal waarachter het rijke verleden van Enkhuizen wordt bewaard. Ik nader de oude stad over de vestingwal en passeer een van de twee waterpoorten, de Boerenboom, ooit belangrijk onderdeel van de vesting.

Bij gevaar of hoog water konden de waterpoorten worden afgesloten met stalen luiken wat voor het laatst is gedaan in de Tweede Wereldoorlog, toen gevreesd werd dat de Duitsers West-Friesland onder water zouden laten lopen. De benaming 'boom' komt van de boomstam die aan kettingen vast zat en voor de poort dreef en werd weggehaald als een schipper naar binnen wilde.

Eens waren er drie toegangspoorten waardoor de stad bereikt kon worden, maar alleen de Koepoort is bewaard gebleven en nog als zodanig in functie. De flauwe bocht in de poortopening is bewust aangebracht om schieten door de poort heen onmogelijk te maken.

Na het passeren van uit 1738 daterende Joodse begraafplaats zie ik verderop de trein vanuit Hoorn binnenrollen. De lijn brengt nog altijd passagiers die vanuit hier met de veerdienst Enkhuizen-Stavoren naar Friesland en verder reizen. Via heerlijke oude straatjes met prachtige geveltjes kom ik bij het in 1897 geopende Snouck van Loosenpark, een van de eerste sociale woningbouwprojecten van

De ingang van het Snouck van Loosenpark, gezien vanaf de Buitenhaven; De Buitenhaven ligt zomers vol pleziervaartuigen; De Oude Haven met statige panden en prachtige oude schepen; De voormalige VOC-opslagplaats Het Peperhuis, doet nu dienst als Binnenmuseum van het Zuiderzeemuseum.

ons land. De bouw van de 51 woningen werd gefinancierd met geld uit de erfenis van Margaretha Maria Snouck van Loosen (1807-1885), de laatste levende van zes kinderloze dochters van Cornelia van Loosen en Samuel Snoeck. De woningen waren zeer ruim van opzet, 410-450 m3, en hadden een voor- en achtertuin, riolering, afwatering, een kelder en binnen-toilet.

De regels waren streng, zo waren huisdieren verboden en openbare dronkenschap leidde tot directe verwijdering. Tot de jaren dertig van de vorige eeuw was er een speeltuin die werd vervangen door een voliere, waarin naast vogels ook apen waren te bewonderen. Door een rijksbijdrage die werd verleend door de toenmalige staatssecretaris van Volkshuisvesting, Jan Schaefer, werd het park in 1977 gekocht door de gemeente en kon vanaf 1983 worden gerenoveerd. Zo kregen de woningen een badkamer en cv. Inmiddels zijn de woningen vanwege de hoge onderhoudskosten door de gemeente verkocht aan de woningcorporatie Vestia.

Het park uit bereik ik de Buitenhaven, die zomers vol plezierboten ligt en wandel langs de kade naar De Drommedaris, in 1540 gebouwd als stadspoort en onderdeel van de stadsmuur die Enkhuizen ooit omringde. Het gebouw deed in de loop van eeuwen dienst als verdedigingstoren, gevangenis, telegraaf- en postkantoor, cafe, jeugdherberg en de laatste jaren als cultureel centrum.

Onder begeleiding van carillonklanken steek ik de brug over van de Oude Haven waar het grote genieten begint. Want wat is de oude stad prachtig bewaard gebleven! Ik bewonder de prachtige schepen en statige huizen en pik de route weer op die me naar de Wierdijk voert waar ik het autoverkeer over de Houtribdijk, die tevens de grens is van het IJsselmeer en Markermeer, zie razen. Je komt hier echt ogen tekort.

Het Buitenmuseum van het Zuiderzeemuseum.

Een van die pareltjes is het voormalige VOC-pakhuis Het Peperhuis dat stamt uit 1625 en nu onderdeel is van het Zuiderzeemuseum dat een binnen- en buitenmuseum heeft.

Tegenover het Binnenmuseum ligt de populaire jachthaven. Veel van de fraaie jachten liggen inmiddels winterklaar op het droge gestald. Iets verderop kom ik langs het Buitenmuseum en wandel via een fraai buitengebied, dat grenst aan het IJsselmeer, langs camping Enkhuizerzand terug naar Sprookjeswonderland. Eigenlijk een naam die Enkhuizen zelf verdient!

12 km. 90% verhard. Honden aangelijnd toegestaan. Horeca op diverse plaatsen.

Start op de Kooizandweg in Enkhuizen t.o. parkeerplaats Sprookjeswonderland. Je begint bij 56 en loopt via 57-58-44-43-42-20-41-46-45-49-47-48-52-53 terug naar 56.